Bebekler düzgün gözlenmeli ve vaktinde müdahale edilmeli
“Sosyal etkileşim, irtibatta yetersizlikler, sonlu tekrarlayan davranışlar ve hudutlu ilgi alanları ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluk” halinde tanımlanan otizmde etkilenen alanların başında bağlantı ve etkileşim geliyor. Otizmi olan çocukların, lisan edinimi sürecinde yaşıtlarına nazaran gecikme ve edinilen lisan hünerlerinin kaybolması üzere sıkıntılar yaşayabileceğini belirten uzmanlar, erken müdahalenin kıymetini vurguluyor. Uzmanlar, olağan lisan gelişimi gösteren bebeklerden farklı olarak otizmli bebeklerde babıldama periyodunun görülmediğini, 0-2 yaşta sessiz kalma ya da hudutlu sözcük kullanımı görüldüğüne dikkat çekiyor. Uzmanlar, kimi durumlarda edinilen lisan hünerlerinin 12-24 ay ortasında kaybolmasının da gözlenebildiğini belirtiyor.
Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Lisan ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, Otizm Farkındalık ayı münasebetiyle yaptığı açıklamada otizmli çocukların yaşadığı lisan ve konuşma problemlerine ait değerlendirmede bulundu.
Otizm Spektrum Bozukluğunun, “sosyal etkileşim, irtibatta yetersizlikler, sonlu tekrarlayan davranışlar ve hudutlu ilgi alanları ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluk” formunda tanımlandığını kaydeden Hazel Ezgi Dündar, “Tanımdan da anlaşılacağı üzere otizmde etkilenen alanların başında irtibat ve etkileşim alanları gelir. Hasebiyle otizmli çocuklarda sıkça lisan, konuşma ve/veya bağlantı problemleri da görülebilir.” dedi.
Konuşmada gecikme görülebilir
Dil ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, “Otizmi olan çocuklar, lisan edinimi sürecinde yaşıtlarına nazaran gecikme, edinilen lisan marifetlerinin kaybolması, sınırlı/anlamsız/konuya uygun olmayan/tekrarlı sözcük kullanımı, sohbete uygun halde jest-mimik ve ses tonu kullanımında yahut bunları anlamlandırmada zorluklar yaşayabilirler. Belirli bir hususa yahut objeye çok odaklanıp sohbetin bağlamına uyamamanın yanında sohbeti başlatma yahut sürdürmede de zahmet çekebilirler.” dedi.
Bunların yanı sıra konuşabilen otizmli çocukların sıkça günlük lisanı, tabir ve atasözlerini, esprileri anlamakta ve hasebiyle kullanmakta zorluk çektiklerinin görülebileceğini kaydeden Lisan ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, “Dilbilgisi kurallarına, zamirlerin kullanımına dair zorluklar da sıkça rastlanan lisan ve konuşma sıkıntıları ortasında sayılabilir.” dedi.
0-2 yaş periyodunda sessiz kalıyorlar
Otizmli çocuklarda lisan ve konuşma hünerlerinin gelişiminde birtakım farklılıkların görülebileceğini kaydeden Hazel Ezgi Dündar, şunları söyledi:
“Normal lisan gelişimi gösteren bebeklerden farklı olarak babıldama devrinin görülmemesi, 0-2 yaşta sessiz kalma ya da hudutlu sözcük kullanımı görülür. Bunun yanında kimi durumlarda edinilen lisan marifetlerinin 12-24 ay ortasında kaybolması da gözlenebilir. Bilimsel çalışmalara nazaran, otizmi olan çocukların yarısına yakınında konuşma hudutlu gelişebilir ya da gelişme görülmeyebilir. Konuşma gelişimi gösterenlerin ise okul öncesi devirde yaşına uygun irtibat hünerlerini geliştirememesine sıkça rastlanır.
Erken periyotta takviye çok önemli
Dil ve konuşma marifeti basamaklı olarak ilerler münasebetiyle erken devirde bahsedilen zorlanmaları yaşayan çocuklar gerekli takviyesi almadıklarında sonrasında edinmeleri gereken lisan hünerlerinde de zorluk yaşamaya devam edebilirler. Yetişkinlik devrinde dahi lisanı kurallarına uygun konuşmakta, mecaz ve dolaylı anlatımları anlamakta ve kullanmakta, sohbeti kişiye/yere/konuya uygun başlatmakta ve sürdürmekte, akranlarına benzeri bir lisan kullanmakta zorlanmaya devam edebilirler.”
Akranlarına nazaran farklılık gözlemlendiğinde dikkat!
Otizmli çocukların lisan ve konuşma hünerlerinde ortaya çıkan problemlerin vakit kaybetmeden aşılabilmesinin değerini vurgulayan Lisan ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, “Çocuğunuzun lisan ve bağlantı hünerlerinde akranlarına nazaran bir farklılık olduğunu düşündüğünüzde yapılması gereken birinci ve en gerçek hareket bir lisan ve konuşma terapisti ile görüşmek olacaktır. Her çocuk teşhisten bağımsız olarak özgündür. Çocuğunuzun lisan, konuşma ve bağlantı hünerlerinin hususun uzmanı tarafından kıymetlendirilmesi hem gereksinim var ise terapi almak konusunda gecikmemek hem de çocuğunuzun gelişimini birlikte geçireceğiniz vakitte en verimli biçimde desteklemek için size yanlışsız bir yol haritası sunar.”dedi.
Dil ve konuşma terapisti ailelere yol gösteriyor
Dil ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, lisan ve konuşma terapistinin ailelere kıymetlendirme ve terapi sürecinde çeşitli yönlendirmelerde bulunabileceğini belirterek bunları şöyle sıraladı:
“Çocuğunuzla lisan gelişimini destekleyecek biçimde oyun oynamayı ve onu oyuna teşvik etmeyi,
Çocuğunuzun başta sizinle olmak üzere etrafındakilerle nasıl etkileşim kurabileceğini,
Etkileşimin ve oyunun hem çocuğunuzun faydasına hem de hepiniz için keyifli olabilmesi için yapılabilecekleri,
Çocuğunuzu taklit edebilmeyi ve onun sizi taklit ederek lisanı edinmesi için öncül şartları sağlayabilmeyi,
Çocuğunuzun kelamlı olmasa da sizinle kurduğu bağlantısı görüp ona anlaşıldığını hissettirerek etkileşimlerini pekiştirmeyi,
Çocuğunuzla sizi takip edebileceği, taklit edebileceği süratte, sadelikte ve ilgisini çekebilecek formda irtibat kurabilmeyi,
Çocuğunuza bir şeyler öğretmeyi hedefleyerek değil irtibatı temel alıp ona da konuşma fırsatları yaratarak etkileşim kurmayı,
Çocuğunuzun ilgisini nasıl takip etmeniz gerektiğini ve bu durumda onu nasıl destekleyebileceğinizi ayrıntılı olarak anlatır, size model olur ve bu süreçte sizinle iş birliği içinde olur.”
Çeşitli sistem ve yaklaşımlar kullanılabiliyor
NP Feneryolu Tıp Merkezi Lisan ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, otizmli çocukların konuşmayla ilgili sıkıntılarında kullanılan metotlara ait olarak da şu bilgileri verdi:
“Dil ve konuşma terapisi sürecinde bu mevzuda zahmet yaşayan çocuğun dil-konuşma ve irtibat maharetlerini desteklemeye yönelik Floortime yaklaşımı, Prompt tekniği, More than words programı, doğal lisan öğretim tekniği, Hanen tekniği üzere pek çok sistem ve yaklaşım kullanılabilir. Bu süreçte çocuğun akranlarına muadil lisan hünerlerini kazanmasını hızlandırmak maksat alınır. Öncelikle irtibat ve etkileşime olan ilgisini arttırmak, bu marifetleri edinmesini desteklemek ve edindiği bu marifetleri günlük hayatında kullanmasını sağlamak için gerekli formda bir terapi süreci planlanır. Lisanı aşikâr bir seviyede edinmiş olsa da akranlarından oral-motor marifetler, sesletim, sözcük dağarcığı, lisanı kullanım maharetleri, akıcı konuşma üzere diğer alanlarda farklılık gösteren çocuklar bu alanlarda da desteklenir.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
