Yükseköğretim gören öğrencilerin yarısına yakını, açıköğretim sisteminde bulunuyor. Fakat sistemin geleceğine yönelik, yükseköğretim üst heyetlerince kontenjanların düşürülmesi dışında stratejik bir çalışma ya da yönlendirme yapılmıyor. Örneğin, YÖK 2019-2023 Stratejik Planı’nda açıköğretim konusunda rastgele bir gaye ya da strateji bulunmuyor.
Bu mevzu üzerine görüştüğümüz YÖK Yürütme Şurası üyesi Prof. Dr. Ali Ekrem Özkul, “Yüz yüze eğitim ve uzaktan eğitimin teknoloji yoluyla birbirini tamamlayacak halde entegre olduğu ve yapay zekâ ile buluştuğu günümüzde, misyonunu ve heyecanını yitirmeye başlayan açıköğretim sisteminin, değişen paradigmalar ışığında kıymetlendirilerek toplumun gereksinimlerine nazaran yine yapılandırılması bir zorunluk halini almıştır” dedi.
Kurulduğu 1982 yılından bu yana lisans ve önlisans programlarına, YÖK istatistiklerine nazaran yaklaşık 13.5 milyon öğrencinin kaydolduğu, 3,9 milyon mezun veren, çeşitli mesleksel ve şahsî gelişim sağlayan sertifika programları ve herkesin erişebildiği eğitim materyalleriyle “yaşam uzunluğu eğitim” sunan açıköğretim sisteminin yalnızca ülkemizin değil dünyanın en büyük eğitim tertiplerinden birisi olduğunu hatırlatan Prof. Özkul, sistemin nasıl kurulduğunu şöyle anlattı:
“Genellikle uzaktan eğitimle eş manalı olarak algılanan açıköğretim sistemi tüm dünyada ‘Açık Üniversite’, olarak gelişen yükseköğretim modelinin ülkemizde fakülte olarak yapılanmış biçimidir. Açık üniversite modelinin hayata geçirilmesi; Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen’in 1970’li yıllarda, daha sonra Anadolu Üniversitesi olan Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’nde televizyondan eğitimde yararlanılması istikametinde çalışmalarıyla başlamış olmasına ve bunun uzantısı olarak 1978 yılında ‘Açık Üniversite’ konusunda TBMM’ye bir rapor sunulmuş olmasına karşın, fakat 1982 yılında kurulan Açıköğretim Fakültesi yoluyla olmuştur. ‘Açıköğretim modeli, Anadolu Üniversitesi içerisinde Açıköğretim Fakültesi’ olarak yapılandırılmıştır. Birinci yıl iki lisans programı ve 30 bine yakın öğrenciyle başlayan ‘Açıköğretim Fakültesi’, izleyen yıllarda yeni lisans ve önlisans programları yanında ‘Milli Eğitim’ başta olmak üzere çeşitli bakanlıklar, silahlı kuvvetler ve özel kuruluşlarla ile yapılan protokoller kapsamında çeşitlenmiş, öğrenci sayısı da süratle artarak 1990’lı yıllarda dünyada 100 binin üzerinde öğrencisi olan mega üniversiteler ortasında birinci sırada yer almıştır. 1993 yılında ‘İktisat ve İş Yönetimi Programları’nın, Açıköğretim Fakültesi’nden ayrılıp İktisat ve İşletme Fakülteleri, olarak yapılandırılmasıyla Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Sistemi üç fakülteden oluşan bir yapıya dönüşmüştür. Atatürk, İstanbul ve Ankara üniversitelerinin de iştirakiyle açıköğretim sistemi genişlemiş ve çeşitlenmiştir. 2001 yılından itibaren yükseköğretim kurumlarında rastgele bir örgün önlisans yahut lisans programına kayıtlı ya da mezun öğrencilere açıköğretim programlarına imtihansız kayıt hakkı verilmesiyle, ‘İkinci Üniversite’ okuyan lakin yükseköğretim istatistiklerinde yer almayan bir öğrenci kümesi daha oluşmuştur. Bu uygulama, şimdi bu türlü bir istatistik olmasa bile, ülkemizi birden çok fakülte bitirenlerin oranı itibariyle açık farkla önde çıkaracak bir ilgi görmüştür.”
YIĞILMA HAFİFLEDİ
Prof. Özkul’a nazaran, açıköğretim modeli yoluyla:
- Çok düşük maliyetlerle yükseköğretim imkanı sağlanarak üniversite kapısındaki yığılma hafifletildi,
- Başka türlü yükseköğretim imkânı bulamayacak geniş kısımlara bu hasretlerini gerçekleştirme fırsatı veriildi,
- Daha evvel yazılmamış birçok alanda birinci ders kitapları yazıldı,
- Bilgisayar ve çevrimiçi teknolojiler Türkiye’de birinci sefer kitlesel olarak verimli halde kullanılabildi,
- Türkiye’nin yükseköğretimde okullaşma oranlarının kayda bedel bir biçimde yükselmesi sağlandı,
- Uzaktan eğitim konusunda kayda kıymet bir tecrübe biriktirildi.
EKSİKLİK ÇOK
Açıköğretim sisteminin temel prestijiyle birinci kurulduğu devirdeki yapı ve işleyişinin üzerine çıkamadığına dikkat çeken Prof. Dr. Ali Ekrem Özkul, “Eğitim-öğretim süreci, basılı ya da dijital metinler ve eş vakitli oturumlarda öğrencilere bilgi aktarma formunda sürdürülmüş; ölçme-değerlendirmede çoktan seçmeli imtihanların ötesine geçilememiştir. Açıköğretim sistemimizin en kıymetli eksikliklerinin, özünde olması gereken eğitimde açıklığı tam sağlayamaması, öğrencilerin etkin katıldığı öğrenme aktiflikleri sunamaması ve ölçme-değerlendirmenin üniversite eğitiminin gerektirdiği üst seviye yetkinlikleri destekleyecek halde uygulanmamasıdır” diye konuştu.
DÖRT MODEL UYGULANIYOR
Yükseköğretim sistemimizde örgün öğretim, ikinci öğretim, uzaktan öğretim ve açıköğretim olmak üzere dört eğitim-öğretim modeli uygulanıyor. “Örgün Öğretim” ile örgün öğretim saatleri dışında yapılan “İkinci Öğretim” klasik yüz§yüze yapılan eğitim uygulamaları. Uzaktan öğretim ise çok daha geniş bir kavram olmakla birlikte yüz yüze eğitim veren kimi kısımların, programlarını bilgi ve irtibat teknolojilerine dayalı olarak sunmalarına imkan veren bir model. Ekseriyetle uzaktan eğitimle eşanlamlı olarak algılanan Açıköğretim ise tüm dünyada ‘Açık Üniversite’ olarak gelişen yükseköğretim modelinin ülkemizde fakülte olarak yapılanmış biçimi.
AÇIK ÜNİVERSİTE NEDİR?
Açık Üniversite; yaş, eğitim geçmişi, pozisyon yahut sosyo-ekonomik durumlarına bakılmaksızın tüm bireylere açık ve erişilebilir eğitim sağlamak gayesiyle birinci olarak 1969 yılında İngiltere’de başladı. Açık Üniversite uygulamaları içinde posta yoluyla gönderilen ve tamamlandıktan sonra birebir formda geri alınan çalışma-ödev-sınav malzemeleri, bunları destekleyen televizyon programları, öğrenci merkezlerindeki yüz yüze eğitim ve danışmanlık dayanağı bulunuyordu. Vakit içerisinde bilgi ve bağlantı teknolojideki gelişmelerle esnek bir erişilebilir model olarak tüm dünyada benimsendi.
Açık üniversite modeli süratle yayılarak, tüm dünyada yükseköğretime erişimin genişletilmesinde çok kıymetli bir rol oynadı. Coğrafik kısıtlamalar, iş yükümlülükleri, mali imkansızlıklar yahut şahsî şartlar nedeniyle klasik üniversitelere devam edebilme imkânı bulamayan bireyler için bu fırsatı sağlayan açık üniversitelerin sayısı arttı.
