DEVA Partisi, CHP, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, GÜZEL Parti ve Saadet Partisi Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş üzerinde uzlaştı. Genel liderler Babacan, Kılıçdaroğlu, Uysal, Davutoğlu, Akşener ve Karamollaoğlu, üzerinde uzlaştıkları metni Ankara’da düzenlenen merasimle imzaladı.
Demokrasi ve Atılım (DEVA) Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Gelecek Partisi, UYGUN Parti ve Saadet Partisi ortasındaki Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem görüşmeleri uzlaşıyla sonuçlandı.
DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Demokrat Parti Genel Lideri Gültekin Uysal, Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, DÜZGÜN Parti Genel Lideri Meral Akşener ve Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem için oluşturdukları mutabakat metnini imzaladı.
‘Geçmişe dönmüyoruz’ vurgusu
Muhalefetin üzerinde uzlaştığı metinde “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’ni sona erdirirken geçmişe dönmüyor, özgürlükçü ve çoğulcu yeni bir sisteme geçiyoruz” vurgusu yapıldı. Metinde, “Meclis’i güçlendirirken hükümeti zayıflatmama, hükûmeti güçlendirirken Meclis’i zayıflatmama kararlılığı içerisindeyiz” sözlerine yer verildi.
Yeni sistemi, müzakereyi yürüten isimler açıkladı
Bilkent Otel’de düzenlenen merasimde, 5 Ekim 2021’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) görüşmelere başlayan CHP Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Ekonomik İşler Lideri Bülent Şahinalp, Gelecek Partisi Seçim ve Hukuk İşleri Lideri Ayhan Sefer Üstün, ÂLÂ Parti Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Bahadır Fazilet ve Saadet Partisi Seçim İşleri Lideri Bülent Kaya Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’in ayrıntılarını açıkladı.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ne getiriyor?
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem yasama organının tesirli ve iştirakçi olduğu, yürütmede hesap verebilirlik ve istikrarın sağlandığı, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının tesis edildiği, temel hak ve özgürlüklerin herkes için teminat altına alındığı, niyetlerin özgürce söz edildiği, din ve vicdan özgürlüğünün, basın özgürlüğünün, bayan haklarının tam manasıyla korunduğu özgürlükçü bir sistem olarak tasarlanıyor.
Seçim barajı yüzde 3’e düşürülecek
Yeni idare modeliyle bir arada Türkiye’nin kuvvetler ayrılığına dayalı yeni bir sisteme geçmesi amaçlanıyor. Devletin temel organları ve demokratik hukuk devletinin güçlendirilmesi hedefleniyor.
TBMM’nin tesirli ve iştirakçi bir yapıya kavuşturulacağı yeni sistemde siyasi partiler ile seçim mevzuatının demokratikleştirilmesi, seçim barajının yüzde 3’e düşürülmesi ve yurt dışında yaşayan vatandaşlar için yeni bir seçim bölgesi oluşturulması öngörülüyor.
TBMM’nin iç işleyişine ait yapılacak değişikliklerde katılımcılık temel alınıyor. Buna nazaran yeni bir İçtüzük hazırlanması planlanıyor. Ayrıyeten, yasama organının yürütme organını tesirli biçimde denetleyebilmesi için Meclis’in kontrol yetkileri genişletilip işlevselleştiriliyor.
Bu kapsamda, TBMM’ye Başbakan ve Bakanlar Heyeti hakkında gensoru verme yetkisi tanınıyor. Meclis soruşturması açılması için gereken kâfi sayılar bu kontrolü mümkün kılacak formda düşürülüyor. Bütçe hakkı tesirli hale getiriliyor ve bütçe hakkının devredilmezliği tesis ediliyor.
Cumhurbaşkanı seçilen kişinin varsa partisi ile ilişiği kesilecek
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de, Cumhurbaşkanının vazife mühleti 7 yıl olacak, tarafsızlığı sağlanacak ve varsa partisiyle ilişiği kesilecek. Yürütmeye dair icrai yetkiler, Meclis’e karşı siyasi sorumluluğu olan Başbakan ve Bakanlardan oluşan Bakanlar Konseyi tarafından kullanılacak.
Hükûmetin öngörülen müddette kurulamaması halinde hükûmeti kurma vazifesi, milletvekili sayısıyla hakikat orantılı olarak başka siyasi partilere sırasıyla verilecek.
Hükûmete istikrar kazandırmak hedefiyle yeni hükûmetin kurulması teminat altına alınmadan mevcut hükûmet düşürülemeyecek.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de ayrıyeten OHAL KHK’larına yer verilmeyecek.
AYM ve AİHM kararlarının uygulanması geciktirilemeyecek
Altı parti, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları ile uyumlu kararlar alınması ve bu mahkemeler tarafından verilen kararların uygulanmasını sağlayacak düzenlemeler yapılması konusunda da uzlaştı.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını sağlamak ve yargıda verimliliği artırmak hedefiyle uzlaşılan noktalardan kimileri şöyle:
Hakimlik teminatını güçlendirerek, yargıçlara coğrafik teminat teminatı sağlanacak.
Hakimler ve Savcılar Konseyi kaldırılacak, yerine Yargıçlar Konseyi ve Savcılar Konseyi biçiminde iki farklı konsey oluşturulacak.
Savunma anayasal teminata kavuşturulacak, çoklu baro uygulamasına son verilecek.
Anayasa Mahkemesi’nin misyon ve yetkileri genişletilecek, tesirli kontrol için Mahkeme tekrar yapılandırılacak.
Yüksek Seçim Heyeti bir yüksek mahkeme olarak açıkça düzenlenecek; Konsey idari ve yargısal vazifeler bakımından başka iki daire formunda çalışacak.
Yeni sistemde temel haklar da tesirli biçimde teminat altına alınacak
Mutabakat metninde ayrıyeten temel hak ve özgürlüklerin; lisan, din, mezhep, ırk, cinsiyet, siyasi ve toplumsal aidiyet farkı gözetmeksizin tüm beşerler için teminata kavuşturulacağı hususu yer aldı.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de, söz, toplantı ve şov yürüyüşü ile örgütlenme özgürlükleri üzerindeki baskılara son verilecek.
Kadın-erkek eşitliğini sağlamak ve korumak devlet siyaseti haline getirilecek.
Kız çocuklarının eğitim hakkı garanti altına alınacak.
Gazetecilere karşı ceza soruşturmasına gerekçe yapılan mevzuat, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları çerçevesinde yine düzenlenecek.
Sosyal haklar ve devlet yardımları güçlendirilecek.
Çevre konusunda uzmanlaşmış yargıçların vazife yapacağı ‘Çevre Mahkemeleri’ kurulacak.
Mülakat sistemi ve kayyum uygulamalarına son verilecek, YÖK kaldırılacak
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de kamu misyonuna alımlarda objektifliği sağlamak emeliyle kapsamlı bir değişikliğe gidilecek. Mülakat uygulamalarına son verilerek her kademede liyakat temel alınacak. Kamuya alımlarda, yazılı imtihan sonuçları temel alınacak.
Yerel idarelerin yetki ve sorumluluklarının arttırılacağı sistemde demokrasi ile bağdaşmayan kayyum uygulamalarına son verilecek.
Yükseköğretim Şurası (YÖK) kaldırılacak. YÖK’ün yerine üniversiteler ortası bir konsey oluşturulacak.
Merkez Bankası başta olmak üzere düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsızlığını zedeleyen düzenleme ve uygulamalara son verilecek.
Siyasi Etik Kanunu çıkartılacak
Altı siyasi parti, son olarak siyasi makamların millete hizmetten öteki bir hedefinin olmaması için Siyasi Etik Kanunu hazırlanmasında da uzlaştı.
Siyasi makamların millete hizmetten diğer bir emelinin olmaması için Siyasi Etik Kanunu çıkarılacak, TBMM bünyesinde Siyasi Etik Kurulu kurulacak.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
